badania

 DOKTORSKA ADAMA KRÓLIKOWSKIEGO

 

OBRONA DOKTORSKA MAGDALENY PŁOTKI

16 kwietnia 2009

 

 

 

Temat rozprawy: Semantyczne założenia teorii bytu w filozofii Jana Wersora

 

 

 

Skład komisji

 

 

Przewodniczący Komisji

Ks. Prof. UKSW dr hab.  Jan Krokos, dziekan Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej UKSW

 Promotor pracy Prof. UKSW dr hab.  Artur Andrzejuk
 Recenzenci

Ks abp prof. dr hab.  Stanisław Wielgus (KUL)

Prof. UKSW dr hab.  Tadeusz Klimski

 Członkowie

Prof. dr hab. Marta Wiszniowska-Majchrzyk

Ks. Prof. dr hab. Edmund Morawiec

Prof. dr hab. Zdzisław Majchrzyk

Prof. UKSW dr hab. Anna Lemańska

Prof. UKSW dr hab. Joanna Buczkowska

Prof. UKSW dr hab. Stanisław Porębski

Ks. Prof. UKSW dr hab. Paweł Mazanka

Prof. UKSW dr hab. Marek Maciejczak

 

 

 

Przebieg obrony pracy doktorskiej

 

 

Posiedzenie Komisji otworzył Ks. Dziekan Prof. UKSW dr hab. Jan Krokos, witając przybyłych gości, członków Komisji oraz doktorantkę.

Po powitaniu Prof. UKSW dr hab. Artur Andrzejuk, Promotor przewodu, przedstawił życiorys naukowy doktorantki:

 

Promotor rozprawy, prof. Artur Andrzejuk przedstawia życiorys naukowy doktorantki

 

 

Następnie mgr Magdalena Płotka w ramach swojej autoprezentacji doktorskiej przedstawiła główne tezy swojej rozprawy:

 

 

Mgr Magdalena Płotka podczas prezentacji tez swojej rozprawy doktorskiej; za stołem ks. prof. Jan Krokos, dziekan Wydziału

 

 

Promotor, prof. Artur Andrzejuk i recenzent, ks. abp prof. Stanisław Wielgus podczas prezentacji tez rozprawy doktorskiej. W drugim rzędzie (pierwszy z prawej) - mąż doktorantki, mgr Witold Płotka.

 

  •  Jan Wersor jest niezależnym od opozycji tomizm-albertyzm myślicielem

  •  Niezależność Jana Wersora wynika z oryginalnego, tj. odmiennego od tomistyczno-albertystycznego sposobu uprawiania metafizyki. Niezależność ta przejawiałyby się we wprowadzeniu perspektywy semantyczno-językowej do rozważań nad teorią bytu.

 

Następnie Recenzenci rozprawy doktorskiej przedstawili kolejno swoje recenzje.

 

 

 

Ks. abp prof. dr hab. Stanisław Wielgus

 

 

Ks. abp prof. dr hab. Stanisław Wielgus, ks. dziekan, prof. Jan Krokos i mgr Magdalena Płotka

 

 

Mgr Magdalena Płotka

 

 

  Prof. UKSW dr hab. Tadeusz Klimski

 

 

 Następnie mgr Magdalena Płotka ustosunkowała się do krytyki recenzentów:

 

 

a) Ks abp prof dr hab Stanisław Wielgus:

Pytanie 1: Czy dla Jana Wersora Bóg jest sensu stricto przedmiotem metafizyki?

Odpowiedź:   Jan Wersor na łamach swojego komentarza do De ente et essentia oraz komentarza do Metafizyki zdaje się w ogóle nie łączyć problematyki Boga z rozważaniami metafizycznymi. Najlepiej widać to zjawisko przy porównaniu paralelnych fragmentów dzieła Tomasza i komentarza Wersora. Tomasz opisując konsekwencje uznania istnienia jako aktu istoty wskazuje na istnienie Boga, u którego zachodzi tożsamość istnienia i istoty. Natomiast Wersor rozważając to samo zagadnienie nie widzi takich konsekwencji. Także można powiedzieć, że Bóg nie stanowi przedmiotu metafizyki dla Wersora.

Pytanie 2: Jaką Wersor przyjmuje zasadę uszczegółowienia w obrębie gatunku dla  bytów cielesnych i duchowych.

Odpowiedź: Jan Wersor jako zasadę jednostkowienia wskazuje na materię oznaczoną, czyli materia quantitate signata jako zasadę jednostkowienia dla bytów złożonych, natomiast byty duchowe jednostkują się wedle gatunku. Także w kwestii zasady jednostkowienia Wersor podąża za Tomaszem.

Pytanie 3: Jak zaznaczył się wpływ Wersora w filozofii polskiej na przełomie XIV i XV wieku? W jakich dziedzinach widoczny jest taki wpływ i u jakich autorów?

Odpowiedź: Wpływ ten widoczny jest w takich dziedzinach jak filozofia bytu, filozofia przyrody, na przykład u Michała z Wrocławia, ale także gramatyka. W ostatniej swojej książce o gramatyce Jana z Głogowa Krystyna Krauze-Błachowicz wymienia Wersora jako źródło inspiracji dla Głogowczyka. Co więcej, wpływ ten może zaznaczyć się na polu etyki oraz na polu filozofii człowieka i psychologii. Filozofem polskim, który najbardziej uległ wpływom Wersora był właśnie Jan z Głogowa.

 

 

 

  Podczas obrony (od prawej), ks. bp dr Józef Szamocki, biskup pomocniczy w diecezji toruńskiej, wuj doktorantki, prof. dr hab.  Zdzisław Majchrzyk oraz Kapelan biskupa - ks. Krzysztof Badowski.

 

b) prof UKSW dr hab. Tadeusz Klimski:

Pytanie 1: Czy można mówić, że Wersor był oryginalny w swoich poglądach, skoro jednocześnie wpisuje się w tendencje epoki?

Odpowiedź: Wersor może zostać uznany za myśliciela niezależnego od polemik tomistyczno-albertystycznych, ponieważ o ile polemiki tomizm-albertyzm dotyczyły bytu, o tyle Wersor rozpatrywał te zagadnienia na płaszczyźnie językowej. To skłania do stwierdzenia, że Wersor byłby myślicielem oryginalnym.

 

Mgr Magdalena Płotka odpowiada na pytania recenzji

 

 

PRZEBIEG DALSZEJ DYSKUSJI:

 

 

c) ks. prof. dr hab. Edmund Morawiec:

Pytanie 1: Jak oryginalność Wersora wygląda w dochodzeniu do stwierdzeń metafizyki?

Odpowiedź: Oryginalność ma swoją podstawę w semantycznych założeniach. Wersor budując stwierdzenia metafizyki, zawsze wychodzi od nazw, od terminów. Taki punkt wyjścia stanowi o oryginalności jego dochodzenia do stwierdzeń metafizyki.

Pytanie 2: Czy semantyczna metoda ma odbicie w koncepcji bytu?

Odpowiedź: Tak, ma. Widać to najlepiej przy rozważaniach Wersora dotyczących zagadnienia istoty. Dla Wersora istota jest significatum nazw ogólnych, nie zaś realna treść bytu aktualizowana przez istnienie.

Pytanie 3: Czy nie można by przyjąć tezy, że w XV wieku mieszano pojęcie z bytem?

Odpowiedź: Wydaje mi się, że w XV wieku, w wyniku silnego rozwoju filozofii języka, także wzrostu zainteresowań humanistów językiem, doszło do pomieszania nie tylko płaszczyzny przedmiotowej z płaszczyzną pojęciową, a z płaszczyzną językową. Rzeczywiście, dla późnośredniowiecznych metafizyków rozważania na temat bytu często zastąpione były rozważaniami o nazwach bytu.

 

d) ks. prof. UKSW dr hab. Jan Krokos:

Pytanie 1: Czy dzieło Wersora jest dziełem metafizycznym, w którym da się oddzielić koncepcję semantyczną od metafizycznej?

Dzieła Wersora, które były przedmiotem analizy w mojej rozprawie doktorskiej, dotyczą przede wszystkim teorii bytu i semantycznych założeń tej teorii. Jednakże, zagadnienia z dziedziny logiki, filozofii języka i semantyki zawarte są przede wszystkim w komentarzu Wersora do Summulae logicales Piotra Hiszpana, zatytułowanym Dicta super septem tractatus summularum Petri Hispani a także w komentarzu do dzieł logicznych Arystotelesa - Quaestiones super totam veterem artem Aristotelis. W obu tych dziełach zawarte są takie zagadnienia jak: rozumienie logiki przez Wersora oraz rozumienie stosunku logiki do metafizyki, zagadnienie mowy i jej części. Na podstawie analiz tych fragmentów dałoby się wyodrębnić własną koncepcję semantyczną czy filozofię języka u Wersora.

 

 

"Delegacja" z Komorowa: prof. Marta Wiszniowska_Majchrzyk, dr Izabella Andrzejuk, Dorota Zapisek i Jarosław Andrzejuk (studenci filozofii UKSW). W drugim rzędzie: prof. Anna Lemańska, prof. Joanna Buczkowska. ks. prof. Paweł Mazanka

 

e) ks. prof. UKSW dr hab. Paweł Mazanka:

Pytanie 1: Czy metoda semantyczna była wykorzystana po Wersorze, na przykład w filozofii współczesnej?

Moja rozprawa doktorska dotyczy przede wszystkim późnego średniowiecza, XV wieku, filozofią współczesną nie zajmowałam się w doktoracie. Natomiast w dalszej perspektywie badawczej rzeczywiście można poszukać takich filozofów współczesnych, czy z okresu nowożytności, u których obecna byłaby metoda semantyczna.

 

f) prof. UKSW, dr hab. Janina Buczkowska:

Pytanie 1: W jaki sposób w filozofii średniowiecznej scharakteryzowana jest relacja pojęcie-rzecz?

Odpowiedź:  W filozofii średniowiecznej można wyróżnić dwie tradycje semantyczne, tj. semantykę via antiqua i semantykę via moderna. Wersor należy do pierwszej tradycji, której źródła wywodzą się jeszcze od Arystotelesa. Arystoteles w swoim De interpretatione wskazał, że nazwa sygnifikuje bezpośrednio pojęcie, zaś pojęcie sygnifikuje bezpośrednio rzecz. W związku z tym, sygnifikacja rzeczy przez nazwę zapośredniczona jest przez pojęcie. Pojęcie kieruje intelekt ku poszczególnym jednostkom podpadającym pod to pojęcie. W tradycji via antiqua pojęcie sygnifikuje ogólną naturę wspólną, która jest ujednostkowiona w indywiduach, zaś w tradycji via moderna pojęcie sygnifikuje bezpośrednio indywiduum.

 

g) prof. UKSW dr hab. Marek Maciejczak:

Pytanie 1: Jak można określić relację między nazwą a konkretnym indywiduum?

Odpowiedź: Ponieważ relacja między nazwą a rzeczą zapośredniczona jest przez pojęcie, które ze swej natury jest ogólne, trudno wskazać w ramach średniowiecznej teorii sygnifikacji bezpośrednią relację między nazwą a konkretnym indywiduum.

 

 

Następnie doktorantka i goście opuścili salę, w której odbyła się dyskusja recenzentów i członków Komisji nad przebiegiem obrony pracy doktorskiej oraz głosowanie.  Po dyskusji nad obroną rozprawy doktorskiej odbyło się głosowanie nad wnioskiem o nadanie stopnia doktora nauk humanistycznych w zakresie filozofii. Uprawnionych do głosowania było 12 osób, wniosek przegłosowano jednomyślnie, przy braku głosów przeciwnych i braku głosów wstrzymujących się.

W wyniku głosowania Komisja postanowiła przedstawić Radzie Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej UKSW uchwałę o nadanie mgr Magdalenie Płotce stopnia naukowego: doktor nauk humanistycznych.

 

Obiad doktorski (w środku): mgr Magda Płotka, ks. prof. Maciej Bała, prodziekan Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej UKSW, ks. bp dr Józef Szamocki

 

 

Rodacy z Gdyni: ks. prof. Maciej Bała, mgr Magda Płotka, mgr Witold Płotka

 

 

Protokół i fotografie: Bożena Listkowska