badania

Konrad Szocik

Nowoczesny ateizm humanistyczny a realizm tomistyczny

 

 

            Przedmiotem tej pracy jest krytyczna refleksja nad najważniejszymi nurtami ateizmu humanistycznego z perspektywy metafizyki realistycznej. Specyfika tomizmu czyni go najskuteczniejszym narzędziem filozoficznej i metodologicznej analizy rzetelności i poprawności rozumowania myślicieli ateistycznych. Krytyce zostali poddani Feuerbach, Marks oraz Sartre. Warto podkreślić istotę filozofii realistycznej. Tomizm, jako system realistyczny, za punkt wyjścia dla swoich rozważań przyjmuje realne, niekwestionowane istnienie rzeczywistości, niezależnej od podmiotu poznającego. To ujęcie, tak oczywiste i zrozumiałe dla potocznego doświadczenia, nie jest powszechnie podzielane w filozofii od czasów Kartezjusza. Kartezjusz dokonał odwrócenia porządku poznawczego charakterystycznego dla poprzedzającej go metafizyki, czyniąc punktem wyjścia własną świadomość. Ujęcie kartezjańskie zapoczątkowało trwającą do dzisiaj dominację subiektywizmu i immanentyzmu w filozofii. Poruszanie się wyłącznie w obrębie własnej myśli znacznie utrudnia, bądź w ogóle uniemożliwia wykroczenie poza sferę świadomości. W tym kontekście należy zwrócić uwagę na ważność założeń przyjmowanych na wstępie w refleksji filozoficznej. W zależności od prezentowanych założeń pewne zagadnienia mogą się w ogóle nie pojawić, zwłaszcza, jeśli własną świadomość traktuje się jako podstawę bytu. Postawa subiektywna zrywa więź między poznaniem, myślą a rzeczywistością. Dlatego tak cenna jest metafizyka tomistyczna przede wszystkim współcześnie, podkreślając doskonale znaną prawdę: rzeczywistość niezależna od nas istnieje, a ludzki umysł, stosując metafizyczną refleksję, korzystając z pierwszych zasad, jest w stanie ją poznać. Należy pamiętać, że realizm jest przyjmowany jako oczywisty i powszechny punkt wyjścia w badaniach naukowych. A metafizyka tomistyczna posługuje się typowo naukową metodą, wychodząc od analizy istniejącego bytu.

Właśnie wartość filozofii realistycznej w duchu tomistycznym uważam za najistotniejszą kwestię mojej pracy, którą, zwłaszcza w dobie dominacji subiektywizmu, należy podkreślać.

W tym kontekście krytyka ateizmu humanistycznego jawi się jedynie jako jedna z płaszczyzn zastosowania poszczególnych koncepcji filozoficznych do opisu rzeczywistości.

Innym zagadnieniem jest konieczność dostarczenia rzetelnego, przekonującego, racjonalnego uzasadnienia dla głoszonych przez siebie poglądów. Dokładnie zanalizowane systemy prezentowanych myślicieli ateistycznych zaskakują swoją naiwnością i banalnością. Bazują jedynie na swojej nieuzasadnionej popularności, nie dostarczając wymaganego uzasadnienia. Tak jest przede wszystkim w marksizmie, którego koncepcja metafizyczna prowadzi do przyjęcia naiwnego panteizmu, czy w egzystencjalizmie Sartre’a, który, konsekwentnie przemyślany, stanowi swoisty dowód nie wprost na istnienie Boga.

To są główne, ogólnofilozoficzne wnioski, jakie można sformułować na temat konfrontacji tomizmu z ateizmem humanistycznym w dziedzinie metodologii i rzetelności.

Równie ciekawe i ważne mogą być obserwacje dotyczące samej myśli ateistycznej. Okazuje się, że brakuje w dziejach filozofii rzetelnego, posiadającego wysoką kulturę filozoficzną, myśliciela ateistycznego. Koncepcje filozofów ateistycznych sprowadzają się zazwyczaj do krytyki już istniejących argumentów na istnienie Boga czy potocznych, religijnych wyobrażeń Boga. Natomiast brakuje rzetelnej, właśnie na wzór metafizyki tomistycznej, refleksji nad możliwością istnienia bądź nieistnienia Boga, rozumianego jako byt konieczny i transcendentny, tłumaczący i warunkujący całą rzeczywistość. Myśliciele ateistyczni za punkt wyjścia przyjmują aprioryczne, niczym nieuzasadnione założenia, poddając krytycznej refleksji nie możliwość istnienia Boga, lecz pewne wyobrażenie jego natury. Jest to ewidentne pomieszanie porządków, uniemożliwiające jakąkolwiek dyskusję.

Inne zagadnienie dotyczy wartości eksplikacyjnej ateizmu. Żaden z myślicieli ateistycznych nie zaprezentował spójnej, atrakcyjnej wizji rzeczywistości. Co więcej, wielu z nich, a najdobitniej Sartre, wskazuje na bezsens i absurdalność istnienia. Poddając przeprowadzonej w sposób nierzetelny krytyce metafizykę wiodącą do wniosków teistycznych, nie oferują alternatywnego rozwiązania.

            Podsumowując, metafizyka tomistyczna jawi się jako interesująca i atrakcyjna metoda filozofowania. Zgodna ze zdrowym rozsądkiem oraz poznaniem naukowym, w uzasadniony i rzetelny sposób przedstawia spójną koncepcję bytu i rzeczywistości.